رئیس شورای سیاستگذاری هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر:

جایگاه ایران در هنرهای سنتی و صنایع دستی جزو اولین کشورهاست

مریم جلالی گفت: جایگاه ایران در هنرهای سنتی و صنایع دستی از حیث تعدد و تنوع جزو اولین کشورها است. از حدود 400 رشته موجود در جهان 299 رشته از هنرهای سنتی و صنایع دستی متعلق به ایران است.

به گزارش ستاد خبری هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر (سرو سیمین 7)، مریم جلالی؛ رئیس شورای سیاستگذاری هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر (سرو سیمین 7) و معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، درباره اهداف برگزاری این جشنواره، بیان کرد: هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر (سرو سیمین 7) با هدف شناسایی آثار هنری خلق شده در سراسر کشور برگزار می‌شود. هدف ما از برگزاری این جشنواره، توجه به ظرفیت‌های خلق اثرهای گوناگون در حوزه‌های متفاوت صنایع‌دستی است. دست‌اندرکاران این جشنواره بر اساس شورای سیاستگذاری دبیران اجرایی و هنری تعیین شدند.  در این جشنواره داورهای ایرانی و خارجی حضور دارند و در حدود 40 اثر از کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه و در حدود 350 اثر داخلی به این جشنواره رسیده است. این جشنواره ۲۶ بهمن‌ماه در موزه ملی افتتاح می‌شود و 4 اسفندماه مراسم اختتامیه آن در برج میلاد برگزار خواهد شد.

وی با اشاره به جایگاه صنایع دستی ایران در دنیا افزود: جایگاه ایران در هنرهای سنتی و صنایع دستی از حیث تعدد و تنوع جزو اولین کشورها است. از حدود 400 رشته موجود در جهان 299 رشته از هنرهای سنتی و صنایع دستی متعلق به ایران است. با توجه به اینکه از 5 تمدن بزرگ جهانی ایران صاحب یکی از تمدن‌هاست، پس در صدر قرار دارد. همچنین از حیث تعدد، تنوع و ظرافت نیز از جایگاه قابل قبولی برخوردار است، اما این مزیت و قابلیت باید به چرخه اقتصادی نزدیک شود تا تولید ناخالص ملی را تحت‌الشعاع قرار بدهد که تاکنون این اتفاق نیفتاده و هنرهای سنتی و صنایع دستی ما در یک انزوا مهجور مانده است.

مریم جلالی ادامه داد: اگر نظام ارزیابی هنرهای سنتی را در جهان کیفیت و اصالت تلقی کنیم، ایران در جایگاه اول قرار می‌گیرد یا جزء سه کشور اول به‌شمار می‌آید، ولی اگر مراودات اقتصادی یا ارسال و مراسلات را بخواهیم رتبه‌بندی کنیم متاسفانه رتبه خوبی ندارد.

رئیس هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر (سرو سیمین 7) به تاثیر این جشنواره در معرفی هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران در منطقه و جهان اشاره کرد و گفت: به هر حال جشنواره‌ها هم در حوزه سیاستگذاران و هم در حوزه متصدیان و تنظیم‌گران تقویت توجه می‌کنند.WCC  شورای جهانی صنایع‌دستی زیر نظر سازمان بین‌المللی یونسکو است که ما برای جشنواره فجر از آنجا داور و ارزیاب دعوت کرده‌ایم. این توجه وجود دارد. همچنان در اذهان جهانی و تصویر ذهنی که جهان از ایران دارد، صنایع دستی ایران مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: ایران مترادف با صنایع دستی و هنرهای سنتی است. بدون شک جشنواره نیز سبب تقویت توجه می‌شود اما به شرطی که ما بتوانیم به روزآوری و کاربردی‌سازی داشته باشیم و بتوانیم متناسب با ریشه‌ها و اصالت‌هایی که هنرهای سنتی و صنایع دستی دارند، خلق اثرهایی در 18 گروه داشته باشیم. اکنون آثاری که در 18 گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی همچون کارهایی از گروه‌های چرمی، چوب، سفال و سرامیک ، بافته‌های داری و غیر داری و… تولید می‌شوند، حرف اول را می‌زنند. ولی نباید در گذشته بمانند، بلکه با حفظ اصالت نقوشی که داریم باید بتوانند خود را به‌روز کنند.

مریم جلالی با اشاره به هنرهای سنتی و صنایع دستی فراموش‌شده و ثبت این آثار در دائره‌المعارف‌ها و کتاب‌ها، بیان کرد: ثبت یک بخش است ولی یکی از وظایف معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی باززنده‌سازی هنرهایی است که از یاد می‌روند یا از یاد رفته‌اند. در این زمینه بیشتر دچار غفلت شده‌ایم. در گذشته به خاطر تعدد و تنوعی که در هر شهر یا روستایی یک صنعت هویت‌بنیان داشته است که متناسب با  زیست بوم آن منطقه رشد کرده بود اما به تدریج با مکانیزه شدن و صنعتی شدن و شهرنشین شدن آن صنایع دستی حذف شده‌اند.

معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، گفت: مثلا کوب‌بافی هنری بود که برای سقف کومه‌ها در گیلان و گلستان تولید و استفاده می‌شد. این کوب‌ بافی با پوشال برنج درست می‌شد و ضد آب بود. اما وقتی مواد کارخانه‌ای جانشین این کوب‌بافی شد، این هنر به تدریج فراموش شد و از بین رفت. به تازگی یکی از هنرمندان ایده‌پرداز ما این هنر را باززنده‌سازی و به عنوان پادری و… بازتولید کرد و با استفاده از کوب به یک نیاز تازه پاسخ گفت. ما باید بتوانیم آینده‌پژوهی و کاربردی‌سازی کنیم. البته ثبت در دائره‌المعارف‌ها هم یکی از سطوح حفظ به شمار می‌آید. زری‌بافی نیز یک دستگاه چندهزارساله است. از زمان ساسانیان ما در ایران زری‌بافی داشتیم. دستگاه زری‌بافی مثل کامپیوترهای اولیه می‌ماند و به شدت دانش‌محور است. پارچه‌بافی و زری‌بافی دستی کم‌کم به دلیل قیمت بالای نخ طلا فراموش شد. یا مخمل‌بافی هم همین‌طور. باید بتوانیم مستندسازی کنیم و اصول آنها را بنویسیم. تلاش‌هایی برای احیاء و باززنده‌سازی هنرهای سنتی در شهرهای مختلف انجام شده است، مثلا شعربافی کاشان را عده‌ای عاشق احیاء کرده‌اند که اکنون چندین کارگاه به تولید این هنر سنتی اختصاص دارد.

وی با اشاره به توجه گردشگران خارجی به هنرهای سنتی و صنایع دستی و رونق بازار اقتصادی ادامه داد: هنرهای سنتی و صنایع دستی بسیار مورد توجه گردشگران خارجی قرار دارد اما متاسفانه خودمان نیز از ۲۹۹ رشته کشورمان آگاهی و اطلاعات دقیقی نداریم تا با شرح کامل آنها و روایت هر محصول بتوانیم توجه گردشگران را جلب کنیم اما گردشگران خارجی هر جا که بروند برای حفظ خاطره هر سفر صنایع دستی می‌خرند و با توجه به اینکه صنایع دستی ایران از مطلوبیت بالایی برخوردار است، در واقع ما مشتری طالب و بالقوه داریم و نیاز نداریم که مشتری بالقوه پیدا کنیم اما بازارهای جهانی هنوز برای محصولات ایران با توجه به اینکه شاخص‌سازی و بسته‌بندی مناسب نداشتیم، کامل نشده است. زنجیره ارزش، برندینگ و تبلیغات درست نداریم و باید گردشگران را مجاب کنیم. از طرف دیگر می‌توانیم محصولات را خودمان صادر کنیم تا ارزآوری داشته باشد. به عنوان مثال یک جفت کلاش یا گیوه کُردی در شهر جهانی مریوان به اندازه دو بشکه نفت ارزآوری دارد. یا زیورآلات سنتی یک صنعت مالی است و قابلیت این را دارند که به بازار جهانی وصل شوند و البته مطلوبیت و مقبولیت هم دارند اما باید اقتضائات بازار جهانی را از نظر قیمت، بسته‌بندی، شاخص‌سازی، برندینگ و… حفظ کنند که ما این کار را کمتر کرده‌ایم.

مریم جلالی با اشاره به نقش هنرهای سنتی و صنایع دستی در اتحاد اقوام ایرانی، گفت: صنایع‌دستی در واقع به نوعی تجلی فرهنگ هر منطقه است. هنرهای سنتی و صنایع دستی یک نوع اقتصاد هویت بنیان است، یعنی  کسی که در عرصه صنایع دستی خلق ثروت می‌کند، به نوعی خلق هویت هم می‌کند. اتفاقا با به رسمیت شناختن هنرها روستاها و شهرهای ملی انسجام ملی می‌یابند. به عنوان مثال چادرشب بافی که در روستای جهانی قاسم‌آباد گیلان رواج دارد، نه تنها سبب پیوند بین قاسم‌آباد علیا و سفلی شده بلکه در مناطق دیگر ایران نیز که صنعت بافت چادرشب رواج دارد نیز به همان میزان این اتصال فرهنگی با حفظ مزیت‌های رقابتی هر استان وجود دارد که نشان می‌دهد همه ما در زیر چتری به نام ایران زندگی می‌کنیم.

رئیس هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر (سرو سیمین 7)، اظهار کرد: جشنواره فجر پلی بین هنرمندان پیشکسوت و جوانان هنرمند است که با آموزش به احیاء دوباره هنرهای فراموش‌شده می‌انجامد. ما در جشنواره فجر یک نشان رویش دوباره سرو و یک نشان (سرو سیمین 7) که به صورت ویژه تدارک دیده‌ شده است. تندیس رویش دوباره سرو برای کسانی که به صورت خانوادگی و نسلی یک هنر سنتی را حفظ کرده‌اند. مثلا از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به جوانان در خانواده انتقال یافته و امروز همچنان احیاء و بازتولید می‌شود. از سوی دیگر در جشنوازه فجر اتصال بین صنعت، بازار و هنر را خواهیم داشت. یعنی در جشنواره‌ فجر نشست‌هایی خواهیم داشت که این سه ساحت را به هم وصل می‌کند و یک شبکه‌سازی اتفاق می‌افتد. یعنی دانشجویان صنایع دستی فقط کافی نیست که از حیث دانش صنایع‌دستی را بشناسند، بلکه باید توانش صنایع‌دستی و جوشش هنری را هم پیدا کنند و جشنواره فجر فرصت خوبی است.